Gloster Gladiator

Gloster Gladiator bio je poslednji dvokrilni avion u službi RAF-a i kao takav poslednji  izraz onog idejnog stava prema lovačkoj avijaciji koji je dominirao u načinu mišljenja RAF-a od 1916. – 1935. godine. 

Bez obzira na poboljšanja, kao što su zatvorena pilotska kabina, pojednostavljeni stajni trap i četri
mitraljeza, Gladiator je odgovarao onoj ideji kojo se tražilo relativno lako naoružan i pokretan avion s velikom brzinom penjanja. Ipak, uprkos njegovoj  zastarelosti  u vrijeme izbijanaj drugog svjetskog rata, operativna karijera Gladijatora bila je vrlo uspješna sve do 1942.

Gladiator je u suštini bio aerodinamički poboljšana verzija lovačkog aviona Gloster Gauntlet. Ekipu projektanata koja je konstruirala ovaj aerodinamički vrlo čist i privlačan mali dvokrilni avion predvodio je H.P. Folland i prototip je prvi put poleteo u septembru  1934. Iako je lovac bio građen po privatnoj inicijativi, u osnovi je odgovarao zahtevu za lovačkim avionom iz 1930. godine. Stoga se Ministarstvo vazduhoplovstva zainteresovalo se za tu mašinu i 1935. sastavljena je po njoj  i specifikacija, pa je iste godine, posle iscrpnih ispitivanja, Gladijator bio naručen za RAF. Prvih 70 aviona serijske proizvodnje imalo je, poput prototipa Lewis ili Vickers, pod krilima mitraljeze s municijom u bubnjevima, ali su sve dalje mašine bile naoružane mitraljezima Browning s redenicima. Model aviona serijske proizvodnje za razliku od prototipa, imao je zatvorenu pilotsku kabinu i drugi motor – Mercury IXS od 830KS umesto Mercury VIS od 645KS. Isporuka je započela u julu 1936. i Gladijator je ušao u naoružanje eskadrila prve borbene linije u januaru 1937. Izgrađen je 231 lovački avion modela Gladiator I.

Sledeći model bio je Gladiator II. Bio je vrlo sličan modelu Mark I, ali je imao motor Mercury VIIIA ili Mercurx VIIIAS, vazdušni filter Vokers i  trokraku elisu umesto dvokrake kod modela Mark I. Gladiator bio je namenjen eskadrilama RAF-a na Srednjem istoku i u severnoj Africi  i ušao u službu u tim područjima u februaru 1938. U osnovi sličan Gladiatoru bio je Sea Gladiator. Ta mornarička verzija lovačkog aviona imala je kuku za zaustavljanje, okove za katapultiranje i profiliranu izbočinu na donjem delu trupa za smeštaj avionskog čamca za spašavanje. Proizvodnja Gladiatora II  je iznosila 252, a Sea Gladiatora 98 aviona. 

Prvih 38 Sea Gladiatora bilo je adaptirano od standardnog tipa aviona Mark II. Zadnji Gladiator Mark II deo je isporučen u aprilu 1940.

I druge zemlje pokazale su dosta oduševljenja za Gladiator;  model Mark I naručile su Latvija, Litva, Norveška, Švedska, Belgija, Kina, Irska, Grčka i Irak, a Mark II Švedska, Portugal, Norveška, Finska,  Egipat i Irak. Izvezeno je ukupno 216 Gladiatora.

Gladiator je bio glavni britanski lovački avion prve borbene linije u period minhenske krize 1938. godine ali je u vreme izbijanja rata 1939. godine glavna snaga Lovačke komande RAF-a bila u lovcima Hawker Hurricane i Supermarine Spitfire. Uprkos tome, u septembru 1939. bilo je u službi 114 Gladiatora kao aviona prve borbene linije, prema 102 u vreme Münchena godinu dana ranije. Gladiatori su s odličnim rezultatima leteli u vreme borbi za Norvešku 1940. godine, dejstvujući s površine smrznutog jezera, ali se nisu mogli suprostaviti nemačkim lovcima. Na sredozemnom ratištu, međutim, situacija bila je drugačija.

U borbama s italijanskim dvokrilcima i prvom generacijom jedvokrilaca pokretljivost Gladiatora omogućila im je da unište velik broj neprijateljskih aviona. Najslavnija epizoda u karijeri Gladiatora bila je 18-dnevna obrana Malte s tri aviona Sea Gladiator u junu 1940. Gladiatori su odlično služili i u severnoj Africi  i u vreme nemačke invazije na Grčku aprila 1941.

Gloster Gladiator I:

Tip: lovac, jednosed

Motor: Jedan vazduhom hlađeni, zvezdasti Bristol Mercury IXS, devet cilindara, 830KS na 4.420m

Naoružanje: dva mitraljeza Browning od 7,7mm sa 400 metaka po mitraljezu u krilima

Maksimalna brzina: 407km/h  na 4.420m; 338km/h na razini mora

Brzina krstarenja: 341km/h na 4.572m

Početna brzina penjanja: 716m/min

Penjanje: 6.096m za 9min 3sek

Operativni plafon: 9.998m

Dolet: 889km

Težine: 1.459kg prazan , 2.083kg opterećen

Razmah krila: 9,83m

Dužina: 8,36m

Visina: 3,15m

Površina krila: 30m²